Nun deses capítulos de The Simpsons repetidos unha e mil veces, Homer está coa súa familia no chanzo vendo un partido e empeza a insultar a un dos xogadores. Non son insultos moi graves porque á fin e ó cabo falamos dunha serie de debuxos animados, pero si os típicos «non vales nada, es unha cativa, seguro que teu pai se avergoña de ti», etc. Cando alguén o reprende polos comentarios, a resposta de Homer é a habitual nestes casos: «Bah, é un profesional, a el estas cousas non lle afectan», tralo cal se ve un primeiro plano do xogador en cuestión caéndolle unha lagrimiña polo ollo esquerdo.
A escusa de Homer Simpson é a escusa do afeccionado medio ó deporte de alta competición: o insulto non é algo persoal, é simplemente un modo de desconcentrar ó rival ou desafogarse un mesmo. A idea dos estadios de fútbol como terapias de grupo ten sido amplamente estudada nas últimas décadas e hai moito de certo, aínda que logo chegan os excesos e preocupámonos.
Vaiamos ós oitenta, por exemplo. Nesa década conságrase un grupo de afeccionados ó baloncesto, en concreto ó Estudiantes, que se fai chamar «La Demencia». O seu principal activo é que son enxeñosos e que ata certo punto resultan pacíficos. «La Demencia anima sin violencia», gritan unha e outra vez para se diferenciaren doutras afeccións que naqueles anos enchían o país, incluso coas súas revistas esperando nos quioscos. Eran tempos de Ochaíta e Boixos Nois, Frente Atlético e as súas bandeiras con aguiela, Guus Hiddink en Valencia dicindo que non empezaba un partido ata que non retirasen as bandeiras nazis dun fondo.
A violencia, efectivamente, estaba en todos lados, máis o menos soterrada e fronte á violencia, o insulto era incluso desexable. Porque o caso é que La Demencia insultaba, por suposto. Ás veces con enxiño e ás veces sen o máis mínimo. Eu lembro un partido no que a Antonio Machín lle tocou lanzar dous tiros libres e a alguén non se lle ocorreu outra cousa que gritarlle «Iba borracho, Fernando iba borracho» a pleno pulmón, en referencia a seu irmán recentemente falecido, idea que nos pareceu marabillosa e que ós nosos catorce anos empezamos a repetir cada vez que a Martín lle pitaban unha falta a favor.
Na casa, miña nai explicoume que gritar iso o converte a un nun miserable e que ser un miserable non é algo que se poida cambiar segundo esteas fóra ou dentro dun recinto deportivo. Desde entón, como bo fillo, procurei moderalo meu odio ó contrario e afastalo incluso da miña conta de Twitter, que ás veces non é fácil.
Porque si, o que se esconde é odio mesturado con adrenalina. Digamos que a adrenalina está no 90 % dos presentes nun estadio. É algo razoable porque queren que o seu equipo gane e o outro perda e están dispostos, ata certo punto, a facer todo o posible por acercárense ó obxectivo. Hai, ás veces, como engadido, un odio relativo e un odio absoluto. Odio relativo é o que sente un afeccionado do Real Madrid cara ó árbitro cando este non lle pita un penalti que considera clarísimo. Non hai nada persoal, nin sequera se sabe o seu nome, pero insúltao como se lle fose a vida niso porque se considera cravado, roubado, calquera dos adxectivos que logo verá repetidos na portada da prensa afín ó día seguinte.
Odio absoluto é o que senten determinados afeccionados do Barcelona polo Espanyol, ou do Sevilla polo Betis ou, por que non, do mesmo Estudiantes cara ó Real Madrid e viceversa, por suposto.
A normativa que quere implantala LFP para regulalos insultos nos campos de fútbol é, en resumo, un intento de regulalo odio e á vez regulala adrenalina. Non sei se iso é posible nesta cultura e tampouco me consta que noutros países máis civilizados a cousa estea moito mellor, máis ben diría o contrario, que hai un efecto imitación de países como Holanda ou Italia. É verdade que rara vez se ve un partido da NBA con miles de persoas coreándolle «Motherfucker» ó árbitro, pero supoño que tamén terán o seu; á fin e ó cabo falamos dunha liga onde un tío foi suspendido durante máis de sesenta partidos por subir ó chanzo e learse a moquetes. O que me preocupa é que en realidade o intento quede nunha banalización da violencia reducíndoa a algo incontrolable para logo poder dicir «intentámolo pero non houbo maneira».
Entre a familia e a Familia
Nun excelente artigo, Gemma Herrero, ex-redactora do diario Marca e na actualidade colaboradora de El Confidencial, criticaba as declaracións de Luis Enrique nas que acababa por dicir que se de verdade iamos botar a cada afeccionado que insultase no campo igual ó final os xogadores quedaban sos. O historial de Luis Enrique como xogador, sempre próximo ós grupos máis activos e agresivos naqueles loucos anos noventa, non invita a pensar en que ó agora adestrador do Barcelona lle preocupe moito o tema da violencia nos chanzos.
En calquera caso, se lle preocupa ou non, é irrelevante. O que dixo é verdade, non é rebatible. Outra cousa é que nos guste que sexa así, que a min e logo non me gusta. Gemma pon un exemplo concreto que resulta moi claro: «Que le pregunte a Piqué si echaría a los que llaman 'puta' a Shakira». Pois claro que os botaría! E o árbitro botaría ós que chaman «puta» á súa nai. Pódese argumentar que o que chama «fillo de puta» a un árbitro en realidade non coñece á nai do árbitro pero dubido moito que ninguén dos que llo chaman a Shakira teña o gusto de ter leriado con ela.
É o mesmo: insúltote porque ódiote e ese odio ven xerado desde moi enriba. Está por todos lados na sociedade: odio á casta, odio ós que odian á casta, odio ó xefe déspota, odio ó empregado vago, odio a La Pantoja, odio ós xuíces, odio a Rato, odio ós perroflautas, odio a España, odio a Cataluña... Odio moi ben alimentado e moi ben pastoreado porque dá resultados, porque o odio é o que une ás tribos sen proxecto común e nestes días en España, proxectos hai os xustos, só un simple «none of the above», ó Richard Pryor en Brester's Millions, que podería resumilo clima social.
España, e non só España, é ese país que está desexando saír á ventá e gritar: «I'm as mad as hell and I'm not going to take it anymore», como pedía un desencaixado Peter Finch na película Network. Moita xente sábeo e aliméntao. O odio é poder, case tanto coma o afecto. A violencia é poder, por suposto, e convén estar preto. Joan Laporta desmarcouse nada máis chegar á presidencia e custoulle ameazas de morte, pintadas na casa e un acoso que requiría intervención policial. Florentino tardou un tempo pero fíxoo tamén, vendo cómo en ocasións se ameazaba incluso o descanso dos mortos.
Outros seguiron ese camiño, pero non e logo os Gil co Frente Atlético nin Lendoiro cos Riazor Blues. O outro día, Javier Tebas, presidente da LFP cesaba «sin dudar ni un instante» ó ex-presidente do Deportivo por asistir ó enterro de «Jimmy», o afeccionado asasinado no Manzanares. Lendoiro afirmou que coñecía á familia e quería darlle o seu apoio e só faltaría que eu tivese que dicirlle á xente cándo pode ir e cándo non pode ir a un enterro, que non é precisamente unha festa con pallasos e confetti para todos.
O que lle pareceu a Tebas é que Lendoiro máis que á familia de «Jimmy» coñecía á Familia e que era a eles ós que daba o seu apoio, por iso o fixo cesar no seu cargo de embaixador do fútbol español. Cantos presidentes utilizaron ós ultras como garda pretoriana para ganaren eleccións o simplemente protexérense das críticas do resto do estadio? Cantos ségueno facendo mentres se rachan as vestiduras e din «isto non ten nada que ver co fútbol, isto é unha cuestión de política»? Por suposto: o Frente Atlético é de «extrema dereita» e os Riazor Blues son de «extrema esquerda», por iso estaba Lendoiro, ex-concelleiro e ex-presidente da deputación co PP na comitiva.
A violencia é poder, xa está dito, e polo tanto, a violencia é política. Os amigos e os inimigos, mellor tenelos cerca.
O termo medio entre a garganta e a bola de aceiro
Xunto ós presidentes de fútbol, que se deron conta de repente de que neste local se xoga, se indignan tamén moitos xornalistas deportivos. Que foi o periodismo deportivo dos derradeiros anos senón unha morea de incitacións ó odio? Periodismo de bufanda e bandeira sempre fronte á bufanda e bandeira allea. Todo, absolutamente todo, entendido como unha provocación. Fotos cos Ultra Sur o co que quede dos Boixos o co Frente o con quen faga falta. Os que se enfrontaron a esa maneira de facelas cousas, ben o pagaron.
Agora que o insulto se vai perseguir e todo van ser «cánticos correctos», como se dicía a pasada fin de semana en Twitter, é momento de preguntarse: non hai como douscentos termos medios entre copar un fondo con esvásticas e bandeiras pre-constitucionais, desexarlles a morte ós xa mortos e quedar cos vivos para golpealos ata dexalos inconscientes e logo tiralos a un río xeado... e chamar «fillo de puta» a un árbitro ou «subnormal» a Messi? E non quero que se confunda ninguén: eu non chamaría nunca «subnormal» a Messi nin «maricón» a Míchel nin «filloputa» a Cristiano nin vería relación familiar algunha entre Amunike e o adestrador do Barcelona, pero de verdade é necesario chegar a este punto despois de anos vendo cómo esa «xente» se facía co estadio mentres a LFP miraba cara a outro lado ou apoiábase directamente neles?
Como son un malpensado, me dá que todo isto é unha bomba de fume. Podo trabucarme e oxalá me trabuque. Cando a masa exerce de masa o fai con tódalas consecuencias e o insulto non é a peor delas. En calquera caso, a masa destaca por ser difícil de controlar e este tipo de medidas non levan a ningures porque ninguén vai vixiar que non se insulte e nin sequera é fácil definilo que é insulto e o que non, recorden o de Antonio Martín e seu irmán Fernando. Son brindes ó sol condenados a provocala frustración entre a xente. Dentro dunhas semanas alguén dirá «intentámolo pero foi imposible» e quédame a dúbida de se daquela se darán conta dos pasos que saltaron e intentarán ir un pouco para atrás.
Eu, como afeccionado, comporteime como un miserable moitas máis veces das que sabe miña nai, aínda que pode que o intúa. Fun a partidos de baloncesto e de fútbol onde os insultos empezaban dirixíndose ó equipo contrario, logo ó árbitro e se as cousas ían mal ós propios xogadores, sempre peseteros, vagos e mullereiros cando perden. Non vou dicir, como Homer Simpson, que iso vai no seu soldo porque é mentira. Piqué ten todo o dereito de enfadarse porque chamen «puta» á nai dos seus fillos igual que Eto'o fixo moi ben en irse do campo cando se cansou de que lle fixesen ruídos de mono cada vez que tocaba un balón. Nalgún momento hai que dicir «basta».
Paréceme ben que se inicie unha certa pedagoxía que faga que sexamos máis tolerantes co outro pero, como a virtude de calquera pedagoxía é que sexa realista, que non confunda os feitos coas vontades, me parece un disparate empezar esta casa polo tellado. Si, nosoutros gritábamoslles barbaridades a Antonio Martín e a Alberto Herreros, pero había outros que nos tiraban bolas de aceiro e nos ameazaban con navallas.
Pensar que non hai diferenza entre a navalla, a bola de aceiro e a garganta é estar noutro mundo. Un mundo de azafatas, comida e bebida gratis e calefacción baixo o asento. Un palco, en definitiva, onde tódolos problemas quedan igual de lonxe e se solucionan da mesma maneira: con torpeza.